Funfbrunnen I

Vanaf het station van Trois Vierges ( Luxemburg) fiets ik naar Kloster Funfbrunnen , een ritje van een paar kilometer. Funfbrunnen is de verzamelplaats voor de Luxemburgse joden in de Tweede Wereldoorlog voordat ze naar de kampen afgevoerd werden. Zeg maar, wat Westerbork voor de Nederlandse joden was is. Ik fiets niet alleen, want naast mij loopt mijn oma Thea, de vrouw van Richard. Richard zit al een tijdje in Funfbrunnen nadat ze moesten scheiden. De scheiding moest, anders zouden de kinderen ( mijn oom René en mijn moeder) als joods worden aangemerkt. Maar door de scheiding van zijn niet-joodse vrouw verliest Richard elke bescherming en wordt hij geïnterneerd in Funfbrunnen. Oma Thea loopt dus naast me. Ze gaat onaangekondigd op bezoek. Sinds een half jaar staat er een hek om Funfbrunnen en zij mag er niet in, dus gaat ze bij het hek staan. Ze laat Richard door een andere geïnterneerde naar het hek komen. Direct als hij haar ziet schrikt Richard en roept dat ze weg moet gaan, zo brengt ze immers haar eigen leven en dat van de kinderen in gevaar. Waar oma Thea had gehoopt op een kus, een lief woord, een aai over haar hand, krijgt ze alleen een angstige, boze Richard die haar wegjaagt. Verdrietig loopt ze terug naar het station van Trois Vierges; het zou de laatste keer zijn dat ze elkaar zagen. 

Ik fiets verder. Nu loopt oom René naast me. Hij is nog maar 11 jaar, maar vanwege de afwezigheid van zijn vader de man in huis. Gisteren heeft oma Thea een haastig geschreven brief gekregen van Richard: hij staat op de lijst om " naar het oosten" te worden getransporteerd . Hij heeft nog hoop want hij is immers Mischehe, de Nazi-term voor een gemengd huwelijk tussen een jood en een niet-jood. Op zijn rug heeft René een rugzak, daar heeft Richard om gevraagd, want de voorschriften zeggen dat hij 1 rugzak mee mag nemen. In die rugzak zit nog een rugzak, want Richard heeft, ondanks zijn eigen wanhoop en zorgen, er aan gedacht dat een mede-gevange die blijkbaar geen familie meer vrij heeft, ook een rugzak nodig heeft. Ook voor René zal dit de laatste keer zijn dat hij zijn vader ziet. Hoe moet dat zijn om op je elfde jaar al die verantwoordelijkheid te dragen. Er over praten heeft Rene nooit gedaan, maar als ik op zijn werkkamer kom, zo'n 70 later, is het eerste wat ik zie een groot portret van zijn vader Richard.